O jakiej ziemi obiecanej mogliby marzyć bohaterowie „Chłopów”? Część z nich chciałaby zobaczyć szklane domy i wyjechać na zawsze z rodzinnych stron, ale inni mają bardziej lokalne marzenia. U Reymonta życiem mieszkańców Lipiec rządzą następujące po sobie cztery pory roku, porządkujące ściśle wiejski świat. Lipczaki ze spektaklu dyplomowego studentów IV roku Wydziału Aktorskiego też odczuwają następstwa kolejnych zim czy jesieni, ale ich losy bardziej uzależnione są od miłości i pożądania. Wieś kipi od zdrad, skrywanych namiętności i wzajemnej zawiści.
W spektaklu wyreżyserowanym przez Sebastiana Majewskiego nie pojawia się na scenie Maciej Boryna. Główny bohater Reymontowskiej epopei chłopskiej obecny jest wyłącznie w opowiadaniach i wspomnieniach innych Lipczaków. Nie budzi jednak wątpliwości, że jest uosobieniem najwyższej władzy oraz autorytetu. W centrum uwagi staje za to inna postać, Jagna (Dominika Zdzienicka), od pierwszych chwil wzbudzająca najwięcej pozytywnych i negatywnych emocji wśród lokalnej społeczności. Uroda, którą doceniają niemal wszyscy mężczyźni w Lipcach doprowadza ją do zguby. Kilkakrotnie z ust różnych osób pada porównanie rodzących się w głowach mieszkańców obsesji na punkcie Jagusi do „psiego wesela”, w którym psy bezmyślnie włóczą się za suką podczas cieczki. Zwierzęce popędy kierują zachowaniem Lipczaków, niezależnie od płci. Obowiązuje jednak znane od wieków rozgraniczenie w kwestii cielesnych rozwiązłości, wedle którego tego, co uchodzi na sucho mężczyznom, kobietom robić w żadnym wypadku nie wolno. Zgodnie z tym prawem, Jagna jako przeważnie bierny obiekt pożądania ponosi największą winę, a w konsekwencji również karę, za wszystkie rodzinne tragedie rozgrywające się we wsi. Nienawiść jako jedna z najpowszechniejszych w Lipcach emocji podsycana jest skutecznie przez Księdza (Michał Tokarski), który z powodzeniem mógłby dziś stanąć na czele niejednego marszu skrajnie wszechpolskich formacji.
Powszechną wesołość budzi natomiast postać Jaśka Przewrotnego (Pola Dębowska), który w spektaklu głosi hasła feministyczne i emancypacyjne. Reymontowski wiejski głupek w tym przedstawieniu jest kobietą noszącą bawełnianą torbę z wałbrzyskiego teatru, a Lipczakom opowiada o projekcie ekwadorskiej deputowanej, która chciała konstytucyjnie zagwarantować prawo do orgazmu. Maria Soledad Vela domagała się także kar finansowych za małżeńskie zdrady, co z oczywistych względów w Lipcach nie mogłoby zostać przyjęte z entuzjazmem. Jaś broni nie tylko nieusatysfakcjonowanych seksualnie kobiet – przychodzi ze swoją fachową i postępową pomocą również do mężczyzn, by mogli oni uniknąć błędów, o których za kilka lat musieliby opowiadać obłędnie drogim psychoterapeutom.
Światowców w przedstawieniu Majewskiego jest więcej. Należy do nich także Pan Jacek (Igor Korus), który przybywa do Lipiec z ziemi obiecanej i wzbudza powszechny podziw. W osobie Kuby (Tomasz Ostach) odnaleźć można także autorytet, a o takich przywódców silnie zabiegają pogubieni w świecie bez wartości i moralności Lipczaki. Wielkim uznaniem cieszą się także opowieści Rocha (Piotr Czarniecki) znającego się doskonale na boskim miłosierdziu. Podczas swojej pierwszej wizyty we wsi przywozi oryginalne prezenty stanowiące uzupełnienie kostiumów wszystkich bohaterów: do tej pory występowali oni w cielistych, dopasowanych kostiumach, a dzięki podarkom od pielgrzyma mogli dopełnić je przyczepianymi na rzepy piersiami i genitaliami. Paradują odtąd niczym Adamowie i Ewy, z pozoru nie wstydząc się swej nagości. W Lipcach jednak już dokonało się zjedzenie zakazanego owocu, a więc bezwstydność jest tylko pozorna. Tak naprawdę wstyd jest drugim po chuci motorem napędowych wszystkich działań bohaterów „Chłopów”. Odczuwają oni zażenowanie nie tylko bezbożnym zachowaniem innych (swoich przywar nie dostrzegając), ale w równym stopniu wstydzą się także swojego pochodzenia. W finale Jaś Przewrotny wyjaśnia, że wszystko, co się wydarzyło we wsi miało swoje źródło w poczuciu wstydu z chłopskiego pochodzenia.
Bezwstydna pozostaje tylko prezentująca kolejne ciążowe brzuchy Jewka (Magdalena Walkiewicz), która dzieli się bez skrępowania swoimi romansowymi historiami. Ze wstydem radzi sobie także w specyficzny sposób Hanka (Agata Harat), do końca udając nieświadomą mężowskich zdrad. W jeszcze innej odsłonie wstyd pojawia się w kontekście postaci Tereski (Aleksandra Mirecka), która pod nieobecność męża na oczach całej wsi żyła z Mateuszem (Paweł Wydrzyński) i choć okrywa się powszechną hańbą, nie podzieli losu przeklętej Jagny, ponieważ małżonek łaskawie wybaczył jej zdrady.
Wszystkie wielkie namiętności udało się na scenie pokazać w sposób wiarygodny, czasem zabawny, nierzadko też przejmujący, dzięki rewelacyjnej pracy zespołowej studentów Wydziału Aktorskiego. Reżyser z dużą pomysłowością potraktował „Chłopów” i z powodzeniem tchnął nowe życie w mieszkańców Lipiec. Nie byłoby jednak takiego sukcesu, gdyby aktorzy tak świetnie nie poradzili sobie zarówno kreując indywidualne role, jak również pracując wspólnie, w bardzo licznym zespole. Nie sposób wymienić najlepsze prace aktorskie – jakikolwiek przyjmie się klucz, należałoby wymienić wszystkich. Wszyscy Reymontowscy bohaterowie po tym spektaklu zapadają w pamięć, a chłopska historia nabiera nowych odcieni – na wskroś współczesnych, aktualnych i dotykających sedna. W jednej ze scen Jagna porównana zostaje do jesiennej ziemi, na wzór której „zapadła się w bezczucie”. Wedle tej poetyki spektakl Majewskiego i powołani do życia na scenie bohaterowie więcej mają wspólnego z mieniącą się wielością barw wiosną. Przypomina o niej zresztą w swojej scenografii Karolina Mazur, ścieląc całą podłogę kolorowymi kwiatami. Pomiędzy nimi znalazło się miejsce dla kilku drewnianych trumien, bo tak silne emocje, jak te rodzące się w Lipcach, wręcz muszą domagać się ofiar.
Akademia Sztuk Teatralnych im. St. Wyspiańskiego w Krakowie, filia we Wrocławiu
Spektakl dyplomowy studentów IV roku Wydziału Aktorskiego
„Chłopi”
Na podstawie „Chłopów” Władysława Reymonta
Reżyseria i dramaturgia: Sebastian Majewski; Scenografia i kostiumy: Karolina Mazur; Dramaturgia i adaptacja: Tomasz Jękot; Choreografia i ruch sceniczny: Mateusz Flis; Asystenci reżysera: Paulina Krupa, Antoni Rychłowski; Występują: Piotr Czarniecki, Pola Dębkowska, Agata Harat, Igor Korus, Paulina Krupa, Mikołaj Krzeszowiec, Aleksandra Mirecka, Anna Nowak, Tomasz Ostach, Adam Rosa, Antoni Rychłowski, Michał Surma, Michał Tokarski, Magda Walkiewicz, Paweł Wydrzyński, Dominika Zdzienicka
Premiera: 16.11.2019
Fot. Kuba Burzyński
[vifblike]